Μικρόβια του Στόματος και Καρκίνος: Η Αθέατη Σύνδεση
Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική κοινότητα στρέφει το ενδιαφέρον της στη σχέση μεταξύ του μικροβιώματος του στόματος και της εμφάνισης σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος. Το μικροβίωμα του στόματος, που αποτελείται από δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς (βακτήρια, μύκητες, ιούς), δεν επηρεάζει μόνο τη στοματική υγεία αλλά φαίνεται να σχετίζεται και με συστηματικές ασθένειες, μεταξύ αυτών και διάφορες μορφές καρκίνου.
Τι Είναι το Στοματικό Μικροβίωμα;
Το στοματικό μικροβίωμα αποτελείται από πάνω από 700 διαφορετικά είδη μικροοργανισμών που ζουν στο στόμα, σχηματίζοντας μια ισορροπημένη οικολογία. Όταν αυτή η ισορροπία διαταράσσεται (μια κατάσταση γνωστή ως δυσβίωση), ευνοούνται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί, που μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονές και να επηρεάσουν την υγεία όχι μόνο του στόματος αλλά και ολόκληρου του σώματος.
Η Σύνδεση Μικροβίων και Καρκίνου
Η χρόνια φλεγμονή που προκαλείται από την παρουσία παθογόνων μικροβίων φαίνεται να είναι ο κοινός παρονομαστής που συνδέει το μικροβίωμα του στόματος με τον καρκίνο. Η φλεγμονή αυτή μπορεί να οδηγήσει σε:
• Γενετικές μεταλλάξεις
• Αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος
• Αυξημένη κυτταρική ανάπτυξη και πολλαπλασιασμό
• Διαταραχή στην απόπτωση (φυσιολογικός κυτταρικός θάνατος)
Συγκεκριμένα Μικρόβια που Συνδέονται με Καρκίνο
1. Porphyromonas gingivalis (P. gingivalis):
• Κύριο βακτήριο που προκαλεί περιοδοντίτιδα.
• Συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στόματος, του οισοφάγου και του παγκρέατος.
• Παράγει τοξίνες που επηρεάζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και προάγουν τον καρκινικό πολλαπλασιασμό.
2. Fusobacterium nucleatum (F. nucleatum):
• Σχετίζεται με καρκίνο του παχέος εντέρου.
• Βοηθά τα καρκινικά κύτταρα να ξεφεύγουν από την ανοσολογική επιτήρηση και ενισχύει τη φλεγμονώδη αντίδραση που προάγει την ανάπτυξη του όγκου.
3. Treponema denticola:
• Εμπλέκεται σε προχωρημένες περιπτώσεις περιοδοντικής νόσου.
• Συνδέεται με στοματικούς καρκίνους και επηρεάζει την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος.
4. Human Papillomavirus (HPV):
• Αν και δεν είναι βακτήριο αλλά ιός, αξίζει αναφοράς.
• Ορισμένοι τύποι HPV σχετίζονται με καρκίνο του στοματοφάρυγγα και του τραχήλου της μήτρας.
Καρκίνοι που Σχετίζονται με το Στοματικό Μικροβίωμα
• Καρκίνος του στόματος και του φάρυγγα: Η χρόνια φλεγμονή από περιοδοντική νόσο αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αυτών των καρκίνων.
• Καρκίνος του παγκρέατος: Άτομα με χρόνια περιοδοντίτιδα παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο.
• Καρκίνος του παχέος εντέρου: Η παρουσία F. nucleatum στον εντερικό βλεννογόνο σχετίζεται με την ανάπτυξη όγκων.
• Καρκίνος του οισοφάγου: Η κακή στοματική υγιεινή και η δυσβίωση έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο.
Μηχανισμοί Σύνδεσης Μικροβίων και Καρκίνου
1. Χρόνια Φλεγμονή: Η συνεχής ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού προκαλεί βλάβες στο DNA και αυξάνει τον κίνδυνο μεταλλάξεων.
2. Παραγωγή Τοξινών: Ορισμένα μικρόβια παράγουν τοξικές ουσίες που επηρεάζουν τα κύτταρα και προάγουν την καρκινογένεση.
3. Καταστολή του Ανοσοποιητικού: Τα βακτήρια βοηθούν τα καρκινικά κύτταρα να αποφεύγουν την αναγνώριση από το ανοσοποιητικό σύστημα.
4. Αλλαγές στη Μικροβιακή Οικολογία: Η δυσβίωση μπορεί να διαταράξει τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων και να δημιουργήσει ευνοϊκό περιβάλλον για τον καρκίνο.
Πρόληψη και Στοματική Υγιεινή
Η πρόληψη παραμένει το πιο ισχυρό “όπλο” απέναντι στις επιπτώσεις του μικροβιώματος στη γενική υγεία.
Συμβουλές για μείωση του κινδύνου:
• Καθημερινό βούρτσισμα και χρήση οδοντικού νήματος.
• Τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο για επαγγελματικό καθαρισμό και έλεγχο.
• Διακοπή καπνίσματος, καθώς ευνοεί την ανάπτυξη παθογόνων μικροβίων.
• Υγιεινή διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες και χαμηλή σε ζάχαρη.
• Καλή στοματική υγιεινή ειδικά σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου.
Συμπεράσματα
Η σύνδεση μεταξύ του μικροβιώματος του στόματος και του καρκίνου είναι ένα συναρπαστικό και συνεχώς εξελισσόμενο πεδίο έρευνας. Αν και δεν μπορεί να ειπωθεί ότι τα στοματικά μικρόβια προκαλούν άμεσα καρκίνο, φαίνεται πως παίζουν κάποιο ρόλο στη δημιουργία συνθηκών που ευνοούν την ανάπτυξή του. Η φροντίδα της στοματικής υγείας δεν είναι απλώς θέμα αισθητικής ή πρόληψης της τερηδόνας· είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τη διατήρηση της συνολικής υγείας και την πρόληψη σοβαρών ασθενειών.
Παρακάτω παρατίθενται πρόσφατες επιστημονικές μελέτες που εξετάζουν τη σχέση μεταξύ του στοματικού μικροβιώματος και του καρκίνου:
1. Yost, S., Stashenko, P., Choi, Y., Kukuruzinska, M., Genco, C. A., Salama, A., & Weinberg, E. O. (2018). Increased virulence of the oral microbiome in oral squamous cell carcinoma revealed by metatranscriptome analyses. International Journal of Oral Science, 10(4), 32.
• Αυτή η μελέτη χρησιμοποίησε μεταγραφωμική ανάλυση για να αποκαλύψει αυξημένη παθογένεια του στοματικού μικροβιώματος σε περιπτώσεις πλακώδους καρκινώματος του στόματος.
2. Zhang, L., Liu, Y., Zheng, H. J., & Zhang, C. P. (2019). The oral microbiota may have influence on oral cancer. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology, 9, 476.
• Η μελέτη αυτή εξετάζει πώς το στοματικό μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του στοματικού καρκίνου, αναλύοντας τις αλλαγές στη σύνθεση των μικροβίων.
3. Hayes, R. B., Ahn, J., Fan, X., Peters, B. A., & Wu, J. (2018). Association of oral microbiome with risk for incident head and neck squamous cell cancer. JAMA Oncology, 4(3), 358-365.
• Αυτή η προοπτική μελέτη διερευνά τη σύνδεση μεταξύ του στοματικού μικροβιώματος και του κινδύνου εμφάνισης πλακώδους καρκινώματος της κεφαλής και του τραχήλου.
4. Schmidt, B. L., Kuczynski, J., Bhattacharya, A., Huey, B., Corby, P. M., Queiroz, E. L., … & Reed, S. G. (2014). Changes in abundance of oral microbiota associated with oral cancer. PLOS ONE, 9(6), e98741.
• Η μελέτη αυτή αναλύει τις αλλαγές στην αφθονία των στοματικών μικροβίων που σχετίζονται με τον στοματικό καρκίνο, υποδεικνύοντας συγκεκριμένα βακτήρια που μπορεί να παίζουν ρόλο στην καρκινογένεση.
5. Guha, N., Boffetta, P., Wunsch Filho, V., Neto, J. E., Shangina, O., Zaridze, D., … & Hashibe, M. (2014). Oral health and risk of squamous cell carcinoma of the head and neck and esophagus: results of two multicentric case-control studies. American Journal of Epidemiology, 179(4), 460-471.
• Αυτή η μελέτη περίπτωσης-ελέγχου εξετάζει τη σχέση μεταξύ της στοματικής υγείας και του κινδύνου εμφάνισης πλακώδους καρκινώματος της κεφαλής, του τραχήλου και του οισοφάγου.
